Η Κυριακή πριν το Πάσχα είναι γνωστή ως Κυριακή των Βαΐων (φέτος 9 Απριλίου 2023) όπου εορτάζουμε τη θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα και την υποδοχή Του από τους κατοίκους, που ενθουσιωδώς κραύγαζαν το «Ωσαννά» και στα χέρια τους κρατούσαν ως σύμβολο της νίκης, τα «βαΐα φοινίκων». Ως ανάμνηση του γεγονότος αυτού στις Εκκλησιές σήμερα μοιράζουν τα «βάγια».
Μια βδομάδα πριν των Βαΐων οι πιστοί κόβουν κλαδιά από ήμερες βαγιές, με τρυφερά ανοιχτόχρωμα φύλλα από φοίνικα. Στη συνέχεια τα βάζουν 3 με 4 ημέρες στο νερό για να μαλακώσουν και μετέπειτα τα πλέκουν. Σχίζουν τα φύλλα στα δύο και αφού φτιάξουν τη βάση (σ. σ. ονομάζεται πέτρα) με τέχνη σχηματίζουν μικρούς και μεγάλους σταυρούς. Οι μικροί σταυροί (σταυρουδάκια) ευλογούνται με ειδική ευχή από τον ιερέα το πρωί της Κυριακής και μοιράζονται στο τέλος της Λειτουργίας σε κάθε πιστό.
Οι μεγάλοι σταυροί μοιράζονται το Σάββατο του Λαζάρου, ένας σε κάθε σπίτι. Δυο παιδιά με ένα πανέρι γυρίζουν όλο το χωριό μοιράζοντας τους Σταυρούς και παίρνοντας ως φιλοδώρημα αυγά για το Πάσχα. Κάθε οικογένεια κρεμάει ένα μικρό κλαδί ελιάς στο Σταυρό αυτό και το πρωί τον φέρνει στην Εκκλησία, όπου τον αφήνει να λειτουργηθεί μέχρι της Αναλήψεως. Τότε το παίρνουν και το φυλάνε στα εικονίσματα μέχρι την επόμενη χρονιά.
At Chora της Αμοργού στον ιστορικό Ναό των Αγίων Πάντων (όπου παλιότερα λειτουργούσε ως δεύτερη ενορία) υπάρχει μια εικόνα της εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα (κρητική Σχολή 17ος αιώνας), η οποία λιτανεύεται σε όλο το χωριό. Στην πομπή προηγείται ο «Βαϊοφόρος» (ένα μεγάλο κλωνάρι ελιάς στολισμένο με βάγια σε διάφορα σχήματα (όπως σταυροί, αλογάκια, αλυσίδες, φιδάκια κ.ά.), και ακολουθούν τα παιδιά με κλαδιά φοινίκων και εξαπτέρυγα, στη συνέχεια η εικόνα, οι ιερείς και οι πιστοί.
Έτσι ξεκινά στην Αμοργό το Πάσχα, που συνεχίζεται με πολλά ιδιαίτερα έθιμα τη Μεγάλη Εβδομάδα και τη Λαμπροβδομάδα.
* Το κείμενο αντλήθηκε από άρθρο του Συλλόγου Πολιτισμού & Τέχνης “Σημωνίδης” (πατήρ Ευάγγελος Σίμος).
